Tentoonstellingsbezoek
Dit najaar wijdt Europalia een kunstenfestival aan Georgië! Deze editie vertrekt van de fascinerende Georgische cultuur en de artistieke scènes van zowel de bruisende hoofdstad Tbilisi als die van minder gekende steden en regio’s. Met Post Factum bezoeken we deze erfgoedtentoonstelling die ongeziene schatten uit musea van over heel Georgië samenbrengt. De expo geeft een boeiend inzicht in de complexe regio, ze getuigt van culturele uitwisselingen en migraties vanaf het neolithicum.
Georgië, een verhaal van ontmoetingen
Gesitueerd langs handelswegen die verbonden waren met de Zijderoute en omringd door ambitieuze grootmachten met expansiedrang, was Georgië als verbindingspunt tussen Oost en West een bijzondere plek voor ontmoetingen en uitwisselingen. Deze interacties beïnvloedden uiteraard het culturele landschap. Het resultaat is een erfgoed van ongekende rijkdom.
Wijn is het oudste cultuurgoed van Georgië en dient als uitgangspunt van de tentoonstelling. De Georgische wijntraditie, die minstens 8000 jaar oud is, vloeit samen met een geritualiseerde eetcultuur, gekenmerkt door een verfijnde keuken, die integraal deel uitmaakt van het erfgoed. Ook de metallurgie – en dan vooral goud en brons – speelt een cruciale rol. Vanaf de bronstijd werd verfijnde en weelderige edelsmeedkunst op het grondgebied van Georgië vervaardigd. Het is bovendien in Georgië dat de mythe van het Gulden Vlies zijn oorsprong vindt: de regio was bij de Grieken gekend om zijn grote rijkdom aan goud.
Na de Grieken, die er handelsposten vestigden, kruisten vele mogendheden elkaar op dit kleine maar begeerde gebied in de Kaukasus: Romeinen, Perzen, Arabieren, Byzantijnen, Mongolen en Ottomanen leverden een bijdrage aan de bijzondere smeltkroes van culturen. Tegelijk lieten zij soms ook een pad van vernieling achter.
Georgië, een christelijke natie sinds de 4de eeuw, worstelde om zich als land te vestigen tussen de omringende grootmachten. Het slaagde er glansrijk in tussen de 11de en 13de eeuw, de ‘gouden eeuw’ van het verenigd Georgië, toen het land een culturele en economische bloei kende en onder het bewind van de emblematische koningin Tamar invloed won in het hele Midden-Oosten.
© Europalia, Gouden plaat, Gonio, 1e – 2e eeuw, afkomstig uit het Batumi museum
Georgië, Europa’s best bewaarde geheim
Als voorbereiding op ons tentoonstellingsbezoek hadden we contact met Veer Dusauchoit, reisbegeleidster van Femma Vrouwenreizen (voorheen KAV) voor Georgië en Armenië. Zij vertelt het volgende:
Georgië is een land met een authentiek karakter en vormt van oudsher een centraal onderdeel van de grote Zijderoute, met als gevolg een rijk aanbod qua cultuur. Georgië is bovendien één van de oudste landen ter wereld, de eerste bewoning dateert er van 200.000 jaar geleden. Je vindt er nog prachtige restanten van de oudste rijken Colchis en Iberia (3000 jaar oud) en Uplistsikhe, een oude stad (6de eeuw v.C.), volledig uitgehouwen in de rotsen.
Een eigen taal en alfabet geven het land iets unieks, samen met de rijke traditie van dans en muziek. Georgië is ook één van de oudste christelijke landen ter wereld. De vele kloosters hoog in de bergen (onder andere Udabno) zijn hier getuige van. Samen met de heilige stad Mtskheta zijn ze Unesco werelderfgoed. Het eeuwenoude Georgisch orthodoxe geloof speelt nog altijd een zeer grote rol en is alomtegenwoordig in dit land. De heilige stad beweert de wieg van het christendom te zijn (dat doen de Armeniërs trouwens ook) vermits deze religie er reeds in 337 n. Chr. als staatsgodsdienst gold.
Daarnaast is het belang van familietradities niet te onderschatten: deze relaties zijn economisch noodzakelijk, men stelt er de familie boven de individuele vrijheid, wat niet altijd eenduidig positief is voor jonge mensen die hier soms mee worstelen. Een inkijk in deze familie- en nationale geschiedenis vind je in het prachtig boek, Het achtste leven van Nino Haratischwili. een monumentaal, tolstojaans familie-epos dat zes generaties omspant tussen 1900 en nu. Dit verhaal over acht levens van één Georgische familie begint in een kleine stad tussen Georgië en Azerbeidzjan, waar een getalenteerde chocolatier zijn dochters grootbrengt. Nitsa is de achterkleindochter van Stasia, een van de dochters van de chocolatier. Ze woont in Berlijn en vertelt op meeslepende wijze – met veel ironie en humor – de dramatische geschiedenis van haar familie alsook van de ‘rode’ 20ste eeuw.
Een complexe geschiedenis
In het bovengenoemde boek lees je over Georgië ten tijde van de tsaar, de Russische revolutie, de opkomst van het communisme, WO I en WO II, Stalin (jawel, hij wordt wel eens Georgische bekendste zoon genoemd), het uiteenvallen van de USSR, de Val van de Muur, de strijd en onafhankelijkheid van voormalige Sovjet-republieken … en dit allemaal op amper zes generaties!
Georgië werd pas in 1991 onafhankelijk maar het blijft moeilijk om los te komen van Rusland. Zo is er nog steeds een Russische inmenging in Zuid-Ossetië en Abchazië, streken waaraan Buitenlandse Zaken een bezoek ten stelligste afraadt. Het is een land in transitie, de oude (Russische) industrie en de daarbij behorende planningseconomie zijn voorbij. Maar Georgië heeft weinig eigen grondstoffen en daardoor kwam er na de onafhankelijkheid veel werkloosheid, inflatie en het ineenstorten van het systeem. Geleidelijk aan is er een omschakeling naar het kapitalisme en de invoering van de markteconomie. Zo is er veel handel maar ook een schaduweconomie, er bestaat een groeiende kloof tussen arm en rijk, corruptie is helaas ook.
Sinds het nieuwe regime in 2003 is er verbetering te bespeuren en gebeuren er ook Europese investeringen. De landbouw groeit en de opname van de eigen tradities (bijvoorbeeld rond wijn) zorgen voor een betere toekomst. Zo vind je ondertussen al Georgische producten in onze lokale supermarkten hier! Er zijn terug bloeiende scholen en universiteiten met traditioneel veel aandacht voor exacte wetenschappen. Eigen cultuur en literatuur kunnen opnieuw gedoceerd worden.
Traditionele kvevri wijnkelder ©Wikipedia
Welkom in Georgië
Georgië is bijzonder gastvrij. De toeristische infrastructuur is groeiend. Engels wordt zo goed als overal gesproken en begrepen, zeker door de jongeren. Ouderen hebben als tweede taal eerder Russisch, zoals in veel voormalige Sovjetrepublieken. Men verwelkomt reizigers met veel respect en vriendelijke nieuwsgierigheid. Het vormt met andere woorden een ‘nieuwe’ bestemming en doordat er nog geen massatoerisme is, is het er niet druk en nog betaalbaar op de koop toe.
Als bezoeker ontdek je er een bevolking die – zeker op het platteland – leeft in harmonie met de natuur, je kan er lunchen bij lokale boeren die alles zelf maken: kaas, brood en wijn. Gelegen in het Kaukasusgebergte is het bovendien een droomplek voor wandelaars, er zijn bijzondere geologische formaties en verborgen dorpjes die slechts enkele maanden per jaar bereikbaar zijn.
Onbekend hoeft niet langer onbemind te zijn. Kom daarom met Post Factum alvast naar deze interessante tentoon-stelling rond Georgië en wie weet, heeft u wel zin gekregen om mee te gaan met de Femma Vrouwen-reizen (tweede helft van september 2024).
Samenstelling: Myriam Vanden Nest